زندگینامه مرحوم آیت الله حاج آخوند(ره)
زندگینامه مرحوم آیت الله حاج آخوند به قلم یكی از شاگردانشان
آیت الله حاج مجتبی حاج آخوند، در 13 جمادی الثانی سال 1347 ق. (1308 ش) در كرمانشاه در خاندانی پاك نهاد و منتسب به سلسله جلیل روحانیت، دیده به جهان خاكی گشود
پدر و جد
پدرش آیت الله شیخ حسن حاج آخوند متولد 1301 ق. از شاگردان میرزای نائینی و سید ابوالحسن اصفهانی در نجف اشرف بود. وی بعد از كسب اجازه اجتهاد و روایت از استادان بنام حوزه علمیه نجف، به قصد تبلیغ احكام و معارف دین، ارشاد مردم و تقویت بنیه علمی حوزه علمیه كرمانشاه، در آن شهر رحل اقامت افكند و سال ها منشأ خیرها و بركات بود. وی در سال 1337 ش. بدرود حیات گفت. جدش آیت الله ملاحسین حاج آخوند اصفهانی، از عالمان و فقیهان طراز اول تاریخ كرمانشاه بود. وی در اصفهان متولد شد و در نجف تحصیل كرد و در كرمانشاه به تبلیغ دین اشتغال داشت. او در جریان مشروطیت، به قصد هدایت و قطع دست ظالمان از سر مردم كرمانشاه در كنار سایر عالمان و فقیهان، فعالیتهای زیادی انجام داد. مدفن وی و فرزندش شیخ حسن حاج آخوند در قبرستان وادی السلام نجف اشرف است.
تحصیلات
روزگار كودكی ایشان در دامن پرمهر مادری نمونه از تبار سلسله جلیل روحانیت و در سایه پدری عالم، فقیه و عارف سپری شد. محیط مناسب خانواده، زمینه دانش دوستی و كمال جویی را در او شكوفا كرد. وی بعد از طی تحصیلات كلاسیك در سال 1323 ش. (1363 ق) به خاطر اشتیاق فراوان به تحصیل علوم دینی، وارد حوزه علمیه كرمانشاه شد و از محضر استادان بنام آن شهر بهرههای فراوان برد. مراحل مقدماتی ادبیات، منطق، فلسفه، فقه، اصول و سایر علوم اسلامی را در حد مطلوبی با جدیت كامل فراگرفت. حافظه قوی، پشتكار، اهمیت به مباحثه، شركت مستمر در درسها، احترام به استادان و انس با آن ها، از شیوههای تحصیلی وی بود.
وی در سال 1332 ش. (1372 ق) برای كسب مراتب عالی علوم اسلامی و رسیدن به درجات بالاتر از نظر علمی و معنوی، به حوزه علمیه قم وارد شد و در مدرسه حجتیه سكونت گزید و از محضر آیات عظام و استادان بنام این شهر بهرههای كافی و وافی برد.
شیخ مجتبی بعد از سالها تحصیل و تحقیق در علوم اسلامی، اعم از معقول و منقول، با عنایات و الطاف خاصه خداوند و توسل به اهل بیت علیهم السلام و استعداد فراوان، به درجه عالی اجتهاد رسید و در اكثر علوم اسلامی، صاحب نظر گشت. احاطه بر مسائل فلسفی، مبانی و قواعد فقه و تطبیق آن ها بر فروع فقهی هنگام تدریس و طرح مباحث عرفانی و نیز كرسی درس تفسیر قرآن كریم در كرمانشاه، گویای تبحر وی در علوم عقلی و نقلی بود.
استادان:
استادانی كه حاج آخوند از آن ها بهره علمی گرفته و از خرمن فضایل و دانش آنان خوشه علم و كمال چیده است، عبارتند از:
الف) استادان كرمانشاه:
1- شیخ حسن حاج آخوند. وی از دانشمندان، فقیهان و استادان حوزه علمیه كرمانشاه بوده و در مسجد شهبازخان آن شهر، به اقامه نماز جماعت و ارشاد اشتغال داشته است
2- سید محمدجواد حسینی نجومی (متوفای 1387 ق) وی از فقیهان عارف و هنرمند بود كه از آیات عظام: سید ابوالحسن اصفهانی، شیخ ضیاءالدین عراقی، شیخ محمدحسن علامی و سید حسین حایری اجازه اجتهاد و روایت داشت.
3- شیخ محمدحسن علامی (متوفای 1394 ق) او از عالمان و فقیهان بنام تاریخ كرمانشاه، بلكه تاریخ ایران است. او را فقیهی پژوهشگر، دقیق، فاضل كامل، دانشمندی جامع در علوم عقلی و نقلی و خوش ادراك معرفی كردهاند.
4- سید محمود معصومی لاری. وی از عالمان ادیب و فقیهان بزرگ تاریخ كرمانشاه است كه در تدریس علوم اسلامی، خصوصاً ادبیات عرب، تبحری خاص داشته است.
5- سید حسین معصومی لاری. او از عالمان و فقیهان كرمانشاه است كه در تواضع و فروتنی ضرب المثل بوده است؛ چه این كه با كهولت سن و مقام و منزلت علمیاش به تربیت طلاب و تدریس دروس مقدماتی مثل جامع المقدمات با تواضع و اشتیاق كامل میپرداخته است و كار خود را تقویت بنیه علمی طلاب سطح مقدمات در علوم اسلامی می دانست.
6- محمد آل آقا. او از خاندان آل آقا و منسوب به وحید بهبهانی است كه در كرمانشاه به وعظ و ارشاد و تدریس اشتغال داشته است.
ب) استادان قم:
حاج آخوند در قویترین درس های خارج اصول، فقه و فلسفه در حوزه علمیه قم حضور یافت و از محضر آیات عظام: امام خمینی قدس سره، بروجردی، اراكی، محقق داماد، علامه طباطبایی، سلطانی و... بهره برد و علوم اسلامی را چون آبی زلال از چشمههایی جوشان به كام جان خود نوشانید.
در قم بیشتر از امام خمینی قدس سره تأثیر پذیرفت؛ به طوری كه شیفته رفتار و مقام علمی و معنوی امام شد؛ چه این كه بارها پیشنهاد و درخواست برگشت وی به كرمانشاه به او داده شد، ولی به دلیل تعلق خاطر فراوان به مراد خود، دل كندن از آن دریای جوشان علم و معرفت برایش سخت بود و تنها موقعی قم را ترك و به كرمانشاه هجرت كرد كه فرمان امام به وی، مبنی بر هجرت به آن سامان، صادر شد.
ازدواج:
آیت الله شیخ مجتبی حاج آخوند در سال 1338 ش. (1378 ق) در سن سی سالگی با دختر آیت الله محمدحسین مسجد جامعی، از مجتهدان حوزه علمیه قم، ازدواج كرد كه خطبه عقد این زوج بزرگوار به وسیله امام راحل خوانده شد. همسرش بانویی بافضیلت، متقی و برخوردار از عفت و عزت نفس، از خانوادهای فقیه و روحانی بود كه در بهمن 1377 ش. دارفانی را وداع گفت و در قم بعد از اقامه نماز به وسیله آیت الله بهجت، بنابر فرمان آیت الله خامنهای در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاك سپرده شد. ثمره این ازدواج، سه پسر و سه دختر است. پسران وی به نامهای محمدمهدی، علی و حسن هستند كه هر سه از طلاب علوم دینی و هم اكنون در حوزه علمیه قم به تحصیل مراحل عالی علوم اسلامی مشغول هستند.
فعالیتهای سیاسی حاج آخوند:
پیشینه مبارزات سیاسی آیت الله حاج آخوند به قبل از سال 1342 ش. در جریان افشاگری امام خمینی قدس سره در مورد مسئله انجمنهای ایالتی و ولایتی برمیگردد. وی در جریان مذكور و دیگر حركتهای سیاسی امام علیه دستگاه ستم شاهی پهلوی، در قم و در كنار امام شركت چشمگیر داشت.
وی در خاطراتش میگوید: «روزی همراه آیت الله خامنهای به محضر امام خمینی قدس سره رسیدیم. او به امام عرض كرد: آقا! ما توپ و تانك و اسلحه نداریم. چطور میتوانیم مبارزه كنیم؟ امام فرمود: «ما اگر مبارزه نكنیم باید بنشینیم و استخاره كنیم؛ ما بیان داریم و بیان ما، قدرت ماست.» واقعاً هم همین طور بود. وقتی امام حرف میزد، سخنرانی میكرد، به دلهای مؤمنین قوت و در دل دشمنان رعب ایجاد می كرد و این، جز اخلاص امام چیز دیگری نبود.
هجرت به كرمانشاه:
آیت الله حاج آخوند بنابر فرمان امام خمینی قدس سره به ایشان، مبنی بر هجرت به كرمانشاه، به قصد تقویت بنیه علمی طلاب و فضلا و رهبری سیاسی مردم آن سامان، در سال 1342 ش (1383 ق) به زادگاهش بازگشت. با ورود وی، روحی دوباره در كالبد دینی و سیاسی مردم آن شهر دمید و حیاتی دیگر گرفت.
ویژگیهای اخلاقی و معنوی
توجه به عبادات:
توجه فراوان به امور عبادی، از ویژگیهای آیت الله حاج آخوند بود. بیشتر اوقات زبانش به ذكر خدا مشغول بود. به اقامه نماز شب، مقید بود، حتی در سفرها و در حال كسالت. بعد از نماز صبح نیز بیدار بود و به عبادت میپرداخت.
به مستحبات، مثل نماز جعفر طیار و اعتكاف خصوصاً در ایام اقامتش در قم، بسیار اهمیت می داد. از تلاوت قرآن غافل نبود و بیشتر اوقات به ویژه در سحرها، آن را تلاوت میكرد.
آیت الله نجومی در این مورد میگوید: «در انجام عبادات خصوصا نماز اول وقت، شدیداً مراعات میكرد و انجام آن ها را بر امور دنیایی مقدم میداشت. در انجام مستحبات و مداومت بر آن ها، جدیت خاصی داشت. وی هفت سفر به مكه مكرمه به قصد زیارت و اظهار بندگی در برابر خداوند متعال مشرف شد».
خوش خُلقی با خانواده:
او همان گونه كه با مردم با اخلاق نیكو رفتار میكرد، با افراد خانوادهاش نیز چنین بود و همان احترام را برای اهل خانه اش قائل بود. به همین علت فرزندان وی نیز به سلك روحانیت درآمدند و به تحصیل علوم دینی پرداختند.
آیت الله نجومی در این باره مینویسد: «در زندگی شخصی حتی الامكان سعی میكرد كارهای شخصی خود را انجام دهد و افراد خانواده را به زحمت نیندازد و اگر كاری را به آن ها محول می كرد، هیچ وقت حالت آمرانه نداشت. همیشه به این امر «كه مرد در زندگی باید یاور و همراه همسرش باشد»، عمل میكرد و در مواقع لزوم در كارهای خانه به همسرش كمك میكرد. در بچهداری هیچ ابایی نداشت. یك روز در خیابان فرزندشان را بغل گرفته بود كه یكی از آشنایان به وی گفت: چرا شما بچه را بغل كردهاید؟ مگر روحانی بچه بغل میكند؟ وی در جواب گفت: یك روحانی بیش از هر كس باید در امور خانواده، به افراد خانواده یاری كند».
رعایت آداب اسلامی:
تنها معیار آیت الله حاج آخوند در برخورد با مردم، رضایت خداوند بود. از این رو، در معاشرت با مردم صداقت در گفتار و رفتار، وفای به عهد، تواضع، یكرنگی قبل و بعد از ریاست و تشویق به نیكیها را رعایت میكرد. وی با این كه در برابر كژیها و نادرستیها میایستاد، ولی اخلاق و رفتار اجتماعیاش چنان جذاب بود كه بسیاری از افراد به او ارادت و عقیده خاصی داشتند. و با این كه از محبوبیت گریزان بود، ولی طبیعت رفتارش مردم را مجذوب خود ساخته بود. استقبال بی سابقه و اعجاب انگیز مردم كرمانشاه از وی بعد از بازگشت از زیارت خانه خدا در سال 1377 ش، كه ساعتها پشت درِ فرودگاه كرمانشاه و در منزل وی منتظر ورودش بودند، نشان دهنده چهره مردمی این عالم جلیل القدر است.
حق گویی:
وی در بیان حق و دفاع از آن، بسیار شجاع بود. حق را بیان میكرد، چه به نفع او باشد و چه به ضرر او؛ توجهی به شخصیت یا تعداد طرفداران آن نداشت و در این امر از سرزنش ملامتگران هراسی به خود راه نمیداد. این خصلت او ناشی از غیرت دینی او بود كه در طول زندگی سیاسی و اجتماعی اش كاملاً نمود داشت.
دنیا گریزی:
وی از هر آن چه كه او را به دنیا نزدیك و از خدا دور میكرد، پرهیز داشت. دارای وارستگی و مناعت ذاتی خاصی نسبت به دنیا بود. مال و مقام وسیله خدمت به بندگان خدا می دانست. با این كه دارای مناصب مختلف اجتماعی بود، ولی به هیچ كدام دل نسپرد و هر وقت احساس میكرد كه آن مناصب او را به طرف دنیا سوق میدهند و او را از هدف اصلیاش كه همان بندگی خداوند بود، بازمیدارند، از آن مناصب دوری میكرد. قناعت، ساده زیستی، تشریفات گریزی و بیاعتنایی به وجهه اجتماعی، از ویژگیهای بارز وی بود.
غیرت دینی:
اهمیت به امر به معروف و نهی از منكر، حساسیت در برابر انحراف به نام دین، دوری از مصلحت اندیشیهای نابه جا، دوری از تسامح در اجرای حدود الهی، ستیز با تفریط و افراط در آموزش معارف دین و اجرای برنامههای دینی، از دیگر ویژگیهای بارز حاج آخوند بود.
وفات و مدفن:
آیت الله حاج آخوند بعد از سال ها مجاهدت و تلاش در راه ترویج دین و تحقق آرمانهای انقلاب اسلامی، بالآخره در شامگاه روز یكشنبه 15 مهر 1380 (19 رجب 1422)، در سن 72 سالگی شمع وجودش خاموش شد و استان كرمانشاه در سوگ فراق و در غم و اندوه جانكاهی فرورفت. با درگذشت او، در كرمانشاه دو روز عزای عمومی اعلام شد. مردم ناباورانه، دسته دسته برای عرض تسلیت به منزلش روی آوردند و با پیكر پاك آن مجاهد بزرگ وداع كردند
.
پیكر وی سه شنبه 17 مهر ماه، بر روی دوش مردم عالم دوست كرمانشاه به صورت بی سابقهای تشییع و به شهر قم منتقل شد. پیكر وی در قم نیز با حضور بسیاری از علما و برخی مسئولین كشوری و لشكری از مسجد امام حسن عسکری علیه السلام به سوی حرم مطهر تشییع شد. حضرت آیت الله العظمی بهجت بر وی نماز خواند و سپس به امر حضرت آیت الله خامنه ای، در حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها به خاك سپرده شد.
هئیت الشهدا استان کرمانشاه ... مکان جلسات هئیت: شهرستان کرمانشاه شهرک ظفرایستگاه سه جنب کلانتری کوچه اول حسینیه سردار شهید ابراهیم نجاتی ... دوشنبه شبها بعد از نماز مغرب و عشاء و مناسبتهای مذهبی و سالگرد شهادت سرداران مظلوم و غریب استان کرمانشاه ... (قرائت زیارت حضرت زهرا ... س ... )